İşletme bölümünü tercih ettiğim 2004 yaz aylarından itibaren yakından takip etmeye çalıştığım iş dünyasında gerçek anlamda bir şirket deneyimim, 2006 yazında Mavi Jeans’te yaptığım stajla olmuştu. İki yıllık aldığım işletme eğitimi ile şirket gözlemlerimi karşılaştırmaya çalıştığım her seferinde, şaşkınlık ile hayal kırıklığı arasında duygu geçişleri yaşıyordum. Kariyer planı yapmak o zamanlar gündemime girmemişti bile.
Her ay iş dünyasına yönelik önde gelen en az üç dergiyi baştan sona okumasam, üniversitede öğrenmeye çalıştığımız bilgilerin (ezberleme desem daha doğru olur. Gerçek anlamda öğretim, bizim ülkemizde çok nadir akademik faaliyetler arasında) neden şirketlerde gündelik hayatta kullanılmadığını tam olarak kafamda oturtamayabilirdim. Akademinin, gündelik hayatta işe yarar bilgiler vermekten öte, bir disiplin ve sistematik düşünce biçimi etrafında temel bilgi ve teorileri vermeyi amaçladığını, yüksek lisans tezim sırasında yurt dışı kaynakları taramaya başladığımda anlayacaktım.
Aradan yıllar geçti. Çok farklı sektörlerde, çok farklı konumlarda ve koltuklarda, farklı şapkalar ile bulundum. Son on iki yıldır, teknolojinin iş yapış biçimlerimizi dönüştürmesine kafa yoruyorum. Gündelik hayatta dijital pazarlama şemsiyesi altında toplanan işler yapıyoruz genellikle ama kimi zaman işletmenin ana faaliyet alanına müdahale edilmesi gerekiyor. (Genellikle patronlar, bu fikrin pazarlamacı (!) şapkalı birinden gelmesini hazmedemiyor. Çünkü onlar için pazarlama, demek sadece satış demek maalesef.)
Kimi zaman müşteri deneyimi tasarımı üzerine iç mimarlar ile müzakere ederken buluyor insan kendini. İşim yoğunlukla dijital ama müşterilerim ve onların da müşterileri gerçek insanlar. Gerçek dünyada yaşıyorlar. Çoğunlukla fiziksel ürünler satın alıyorlar. Alışverişleri online olsa bile, ürün teslim sürecinden tüketime kadar fiziksel deneyimler yaşıyorlar. Bir yandan, dijital ürünlerin sanal ortamlarda tüketildiği ve sanal paraların işlem gördüğü senaryolar da mevcut.
Lafı neden uzatıp duruyorsun derseniz…
Ben, dijital dönüşüm ve pazarlama uzmanı olarak, herhangi bir ürün veya hizmetin üretilmesinin fikir oluştuğu aşamadan alıp, satış sonrasında müşteri ilişkileri deneyiminin tasarlanmasına kadar olan süreçte bir şekilde müdahil oluyorum. Ama işim pazarlama.
Finans ve muhasebe departmanları da günümüzde, müşteriden tahsilatın yapılması, mali kaynakların yönetilmesi temel misyonu ile hareket ediyorlar. Ödeme kanalları ile anlaşıyorlar. Ama birazcık geniş bir ekosistemde ise, fintech alanında kendileri için sunulan fırsatları sonuna kadar değerlendirmek isterken, bir bakıyorsunuz kendilerini bir yazılım projesinin ortasında bulabiliyorlar. Bir yandan da pazarlama departmanı ile, ödemeyi nasıl daha kolay şekilde alabiliriz diye tartışırken buluyoruz kendimizi.
Üretim departmanlarının, makine öğrenmesi ve robotik teknolojileri takip etmesi ile, ne kadar verimli ve firesiz üretim yapabildiklerini keşfettikleri gün, aynı zamanda pazarlama departmanının ürünlerimizi kişiselleştirme önerisine de, Mars birimlerinin ortaya attığı bir fikir gibi davranmadığı gün oluyor.
Yazılım birimleri, aynı zamanda yeri geliyor, şirketin sürecini kökten değiştirecek modeller sunup, bunları hayata geçiriyorlar. Bakıyorsunuz, süreç yok. Bir program yazıyorlar, görünmeyen anayasa olarak her yeri düzene sokuyor veya tam tersi etkisi oluyor.
Muhasebe departmanları, robot işçileri keşfedeli çok oldu. Evraksal rutinler için gerçek insana ihtiyaç, sadece kontrol düzeyinde var.
Hemen hemen her departmanda bir uzmanın, veri analizi, veri görselleştirme üzerine birazcık edindiği beceri ve yetkinlik, büyük mesafeler kat etmesine ve kendisine dahi olarak bakılmasına sebep olabiliyor. Şimdilik.
Bu örnekler böyle uzayıp gidiyor. Alanlar birbirine yakınsıyor. Kimileri diğerlerini yıkıyor. Dikey organizasyon şemalarının arasındaki görünmez duvarlar yıkılıyor. Sınırlar bulanıklaşıyor.
Ne yapacağız? Nasıl bir kariyer planı yapılmalı?
Bugünün organizasyon şemalarındaki kutucukların isimleri, geçtiğimiz yirmi yılda çok değişikliğe uğramamış olsa bile, o ünvanlar ile gündelik yapılan işler çok değişti ve değişmeye de devam ediyor. Pek çok mesleğin hızlıca yok olacağı ve yepyeni mesleklerin hızlı şekilde çıkacağı bir beş ila on yıllık süreç bizi bekliyor. Bu yeni dönemde, disiplinler arası da yıkıcı geçişler olacağı aşikar. Aslında hali hazırda oluyor. Sadece yaygınlaşması hızlanıyor diyelim.
Mevcut düzende bir işi olanlar nasıl hazırlanmalı? Yakın tarihte lisans eğitimine başlayacak olan öğrenciler nereye yönlenmeli? On yıl sonra iş dünyasına girecek olan bugünün çocuklarına şimdiden hangi yetkinlikleri yüklemeliyiz? Üzerine çok kafa yorulması gereken konular. Doğru bir cevabı yok. Ama en doğru yolu bulmak için stratejiler geliştirmeliyiz.
Sınırların bulanıklaştığı, birbiri içine geçeceği önümüzdeki yıllarda da, insani değerlerin, yetenekli, dürüst ve çalışkan olmak, her zaman olduğu gibi çok değerli olacak. Ancak, bunların çevresine hangi yetkinlikler ile örülmeli, siz de şimdiden düşünmeye başlasanız iyi olur. Öğrenmeyi öğrenmek, çeviklik ve dayanıklılık, son dönemde çok duyduğumuz kavramlar.
Bugün, hangi meslek dalında, hangi ünvan ile iş yapıyor olursanız olun, önümüzdeki beş ila on yıl içerisinde ünvan ve bugünkü iş yapış biçiminiz değişmiş olacak. Siz kendinizi 2030 yılında ne yaparken hayal ediyorsunuz? Hangi pozisyonda olacaksınız? Nasıl bir şirkette çalışacaksınız?
