Gutenberg’den Zuckerberg’e Okuma Deneyimi

İlk Çinliler tarafından mı bulundu, yoksa Mısırlılar mı kullandı bilinmez ama Batı’da Gutenberg’in matbaası ile başlayan kitap basımının hızlanması ile birlikte kitap okumanın yaygınlaşması pek çok dönüşümlere sebep olmuştu. Bilginin demokratikleşmesi yönünde en büyük olayladan biriydi. Matbaa ile hızla çoğaltılan kitaplar Avrupa’nın her yerine yayılmaya başladı. Bilgi artık sadece bir grup seçkin azınlığın elinde değildi. Kademe kademe toplumun her kesimi artık bilgiye rahatça erişebiliyordu. Kitap ve kütüphanelerin yaygınlaşması ilerleyen yıllarda Rönesans ve Reform hareketlerinin başlaması için katalizör görevi görecekti.

Gutenberg’den Facebook’a Dönüşüm

Mark Zuckerberg Harvard’da bir öğrenci odasında kurguladığı sosyal ağ olan The Facebook ilk etapta bu kadar kapsamlı ve geniş kitlelere hitap etmek için yola çıkmamıştı. Okuldaki öğrenci katalogları fikri ile gelişen ağ daha sonra dalga dalga önce okullar, sonra diğer ülkeler derken her gün 1,5 Milyardan fazla insanın birbiri ile bilgi paylaştığı, etkileşim içerisinde bulunduğu sanal dev bir kütüphane haline geldi. Facebook bugün milyarca fotoğraf ve dökümanın paylaşıldığı ve okunup incelendiği bir platform. Hergün milyarlarca dakika uzunluğunda video içerik izleniyor. Eğer kitap kavramını sadece 2 kapağı olan ve bir konu hakkında basılmış eser saymazsak Facebook modern zamanlarda dünyanın en büyük kütüphanesi konumunda. Ve tüm içerikleri birileri tarafında tüketilen, aktif, terk edilmemiş bir kütüphane. Hangi rönesans ve reformlara altyapı hazırlayacak, hep birlikte görüyor olacağız. Ancak belli olan şu ki artık hiç birşey eskisi gibi olmayacak.

Dijital Dönüşüm Çağı

Dijital dönüşüm çağında bulunuyoruz. Atalarımızın hiç zaman hayal edemediği büyüklükteki bilgi hergün üretilip ağa bağlı tüm kullanıcıların kullanımına ücretsiz sunuluyor. Bilgiye erişimin hiç olmadığı kadar kolay bu dönemde bilgiyi üretme ve tüketme yöntemlerimiz de dönüşmeye devam ediyor. Gutenberg’den önce sayfa sayfa elle yazılan kitapların hem üretim süreci çok uzun, hem de maliyeti çok yüksek olduğu için her kesimin erişmesi mümkün değildi. Günümüzde internetin yaygınlaşmaya başladığı 1990’ların başından günümüze kadar her geçen gün hızlanan ve maliyetinin ucuzladığı ama içeriğin de diğer taraftan katlanarak zenginleştiğini bir dönem içerisindeyiz. Önceleri sadece kelimelerin mürekkep ve kağıt ile hayat bulduğu kitap kavramı bugün kullanılan teknolojiler ile ses, görüntü, koku, deneyimleme gibi pek çok farklı boyutla desteklenmiş formatlar halinde tüketiliyor. Dünya’nın en iyi üniversitelerinde öğretim gören öğrenciler ile Asya bozkırlarında elektrik ve bağlantıya erişimi olan bir çoban aynı bilgiye erişebilme imkanına sahip konumunda. Bilgiye erişim konusunda arada bulunana uçurum tüm Dünya nüfusu için hala yeterli seviyede olmasa da aradaki boşluk her geçen gün biraz daha kapanıyor. Facebook dronelar ile, Google balonlar ile atmosferden internet yayını yaparak dünya üzerindeki tüm fertleri internete bağlamak için çalışmalarına devam ediyor.
Tüm ezberlerin bozulduğu bu dijital dönüşüm çağında kitap, kütüphane ve kitap okuma kavramları da dijital dönüşümden nasibini almıştır. Kitap sadece belli sayfada basılı fiziksel formattan çıkmış, kütüphanelerin sınırları var olan tüm kitapları içerecek kadar genişlemiş, kitap yazmak cebimizdeki akıllı telefonlara sesli direktifler vermek kadar kadar kolaylaşmıştır.

Kütüphanelerin Dönüşümü

Dijital dönüşüm ortamında kütüphane kavramı da değişti. Binlerce parşömen ve kitabın bulunduğu İskenderiye kütüphanesinin yok olmasından yüzlerce yıl sonra neredeyse dünyanın tüm kitapları ve bilgilerinin bir havuzda olduğu dijital kütüphaneye istediğimiz konumdan istediğimiz zaman erişebilir hale geldik. Bunda Google’ın kütüphanelerdeki el yazması ve basılı eserleri dijitalleştirme projesinin katkısı büyük. Yıllardır süren projenin amacı basılı olan tüm kitapları dijital ortama aktarmak ve tüm insanlığın kullanımına sunmak. Diğer taraftan artık kitaplar önce basılı üretilip sonradan dijitalleşmiyor. Direkt olarak dijital olarak üretilen eserlerin sayısı oldukça fazla. Amazon’da satılan dijital kitap sayısının basılı kitap sayısını geçeli bayağı oluyor. Britannica ikonik olarak Wikipedia ile karşılaştırılsa da bilginin dijital olarak hızla üretilip yayılması karşısında ayakta duramamış ve yayınını sonlandırmak zorunda kalmıştı. Asıl rakibi Google neredeyse tüm dünyadaki dijital bilgiyi milisaniyeler düzeyinde tarayabilirken ciltlere, en dijital formunda CD’lere yüklenmiş sınırlı bilgi çok da rekabet edemedi. İskenderiye kütüphanelerinden çok daha fazlası artık cebimizde taşıyoruz. Kütüphaneler de dönüştü.

Yeni Nesil Kitap Yazmak

Diğer taraftan dijital dönüşüm ile birlikte kitap yazmak eylemi de form değiştirdi. Kağıt, kalem, daktilo, dizgi gibi kavramlar hayatımızdan çıktı. Artık isteyen herkesin cep telefonundan istediği türde içeriği yazıp dijital olarak paylaşabileceği Whatpadd gibi platformların yanında, dijital kitabın en büyük destekçilerinden Amazon da yazarlar için geliştirdiği yazar programı ile yayıncıları aradan çıkararak isteyen herkesin kitabını yayınlayıp satabildiniz bir pazar yeri haline geldi. Apple da dijital kitap konusunda yayınladığı ücretsiz yazılımlar ile hiçbir teknik bilgiye ihtiyaç duymadan interaktif kitaplar üretebilmeyi ve bunları satabilmeyi mümkün kıldı. Günümüzde kitap yazmak için tek ihtiyacınız olan şey konu ve motivasyonunuzun olması. Bilgiye erişmek ne kadar kolay ise üretip paylaşmakta aynı şekilde kolaylaştı. Kitap yazmak hem kolaylaştı, hem de kitabın içine daha önce hayal edemediğimiz özellik ve içerikleri eklemek mümkün hale geldi. Artık kişiye özel kitapları yazmak mümkün. Okuyucunun sosyal medya beğenilerine göre şekillenen hikayeler kurgulanabilir. Kahramanın maceraları okuyucunun isteği ile şekillenebilir hale geldi.

Kitap Okumaya vaktiniz mi yok?

Yoğun olarak şehirlerde yaşayan günümüz modern insanlarının kitap okuma alışkanlıkları da dijital dönüşüm ile birlikte değişime uğrayan kavramlardan oldu. Önceleri basılı sektörün modern şehirli insan için ürettiği cep boy basılı kitapların yerini Amazon’un liderliğinde e-kitap okuyucuları, daha sonra akıllı telefonlar ve tabletler aldı. Kitapları daha rahat okumak üzerine teknik alanda araştırmalar devam ederken yoğun iş temposunda kitap okumaya vakit bulamamaktan şikayet edenlere yönelik hergün bir kitaptan pasajlar seçip e-Mail’inize gönderen servisler çıktı. Biryudumkitap.com ve Autotelic gibi servisler her sabah size seçilen eserden bir bölüm göndererek sevebileceğimiz kitaplar keşfetmeyi sağlarken okuma alışkanlığı kazandırma yönünde de büyük fayda sağlıyorlar. Kullandığımız cihazlar form değiştirmeye devam ettikçe kitap ve içerik tüketim alışkanlıklarımız da dönüşmeye devam edecek.
Dijital dönüşüm çağı ve anlattığımız içerikler uzak bir gelecekte hayatımıza dahil olacak ütopyalar değil. Tamamı gerçekleşti ve eskiden beri edindiğimiz alışkanları değiştirdi. Yolculuk henüz tamamlanmadı. Dönüşüm devam ediyor.